توضیحات
در یک جمعبندی کلی مباحث مطرح شده در این پژوهش را میتوان بهصورت زیر به تصویر کشید:
۱. فصل اول این رساله تحتعنوان «مفاهیم و کلیات» به بررسی مباحثی چون مقدمه، بررسی مفاهیم و کلیات اختصاص یافته است. مهمترین مباحثی مطرح شده ذیل مقدمه، عبارتند از: بیان مسئله، سؤالات اصلی و فرعی تحقیق، فرضیه، پیشینه، ضرورت تحقیق و روش تحقیق بهکار گرفتهشده در تدوین این نوشتار. بررسی مفاهیمی چون علویان، بکتاشیه، نصیریه، تفسیر و تأویل بخش مفاهیم را در فصل اول، به خود اختصاص داده است. تنوع نژادی علویان، آشفتگی هویتی و مذهبی و بالاخره فرق بین تفسیر و تأویل، محورهای اصلی بخش کلیات فصل اول را شکل داده است.
۲. فصل دوم، تحتعنوان «اعتقادات علویان؛ جنبههایی اعتقادی برگرفته از قرآن کریم» باورها و عقاید قرآنی و تفسیری علویان را در زمینههای اصول عقاید، فروع دین و باورهای عرفانی و تصوفی آنان دربرگرفته است. علویان در تبیین اصول عقاید دینی شان چون توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد، به آیات قرآن کریم ارجاعات و استناد کردهاند. ذیل عنوان «باورهای قرآنی علویان در اصول عقاید»، آیاتی که متناسب با هر اصلی اعتقادیشان آوردهاند، بررسی شده است. پرداختن به آیات مورد استناد علویان در زمینه فروع دینیشان، از دیگر بخشهای بررسی شده در این فصل میباشد. ذیل عنوان «باورهای قرآن علویان در عرفان و تصوف»، آیاتی که در محورهای صوفیانهای آنان، چون «چهار در، چهل مقام»، «سه سنت» و «هفت فریضه» مورد استناد و استشهاد قرار گرفته، بررسی شده است.
۳. در فصل سوم، تحتعنوان «دیدگاههای علویان نسبت به ابعاد مختلف قرآن کریم» نظرات آنها درباره نزول قرآن، در باره تفسیر قرآن و درباره تأویل قرآن با استفاده از منابع اندکی که دارند و در دسترس است، مورد بررسی قرار گرفت. مهمترین منابع تفسیری و قرآنی علویان دو اثر «تفسیر فاتحه» و «تفسیر بسمله» و تا حدودی «مقالات غیبیه و کلمات عینیه» از حاجی بکتاش ولی بود که بهصورت مفصل، مورد بررسی قرار گرفت.
۴. فصل چهارم، به بررسی وجوه تشابه و تمایز میان معتقدات تفسیری علویان با باورهای تفسیری اهلسنت و شیعیان جعفری غیر علوی اختصاص پیدا کرد. ابتدا به تفاوت باورهای اهلتشیع و اهلتسنن نسبت به منابع تفسیر قرآن پرداخته شد، سپس مشابهتها و تفاوتهای تفسیری علویان با تفسیر شیعیان و اهلسنت در زمینه منابع تفسیری، بررسی گردید. بررسی تفاوتهای تفسیری علویان با تفاسیر اهلسنت و شیعیان در زمینه روشهای تفسیری، دیگر بخش این فصل را شکل داده است.
۵. در فصل پنجم که آخرین فصل این رساله است، سهمحور اصلی بررسی شده است؛ ابتدا چالشهای مطالعاتی دیدگاههای تفسیری و قرآنی علویان موردبحث قرار گرفت، سپس آسیبهای تفسیری و قرآنی آنان و بالاخره، چشمانداز مطالعات قرآنی و دینی در جامعه علویان بررسی گردید. شفاهیبودن بیشتر باورهای و قرآنی علویان، نقص و آشفتگی متون موجود آنان و خلاء مطالعاتی مرتبط، مهمترین چالشهایی است که بر سر راه پژوهش در زمینه دیدگاههای قرآنی علویان وجود دارد. همچنین، تأویلگرایی در تفسیر آیات قرآن کریم، تفسیر بهرأی و آشفتگی رفتاری معارف دینی علویان و آشفتگی رفتار دینی و مناسکی علویان، مهمترین آسیبهایی است که در زمینه قرآنی و تفسیری میان علویان وجود دارد.
بالاخره، با چنین وضعتی، تلاشهایی که در زمینه سروسامان دادن به نظام معرفت دینی و رفتاری علویان از سوی برخی گروهها و شخصیتهای علوی صورت میگیرد، چشماندازی متفاوتتر و بهترین شاید برای آنان تصور کرد. هرچند که تا هنوز
نتایج محسوس و ملموسی در این زمینه دیده نمیشود.
DR Fakhr-Rohani:
Ali-Reza Otar, Barrasi-ye didgahha-ye tafsiri va ta’vili-ye Alaviyan [A Study of the Exegetical Views of the Alevis], Qum: Majma Zakha’ir Islami, 1421 Sh/ 2022. 143 pp.
This is a noteworthy book on the doctrinal as well as exegetical aspects of the Alevis who live mainly in Turkey and Syria. Despite some minor differences between them, their basic articals of faith are the same. The book first gives a vivid background of the cult and denomination of the Alevis, together with their origins in Turkey. Albeit short and rather abrupt, the literature review provided in the book gives a clear and vivid panorama of the way the Turkish Alevis behave, both religiously and socially.
Based on the well-documented materials, it has since been a rather mystical denomination that was originated by ancient Turkish mystics. They believe in the principle of imamate, hence sharing the same footing with the Shiis. As a mystical denomination, their religious manuals invite the believers to be sincere, pious, and philanthropic, all based on sound Islamic teachings. They do have concrete injunctions on observing moral instructions, too.
They have also both pragmatic and mystical understandings of the Holy Quran. As the foundational text of the Islamic religion, the Holy Quran has been of utmost importance to the Alevis. Due to their belief in the 12 Infallible Imams, they have and share certain similarities with the Shiis. However, their long centries-long presence in Turkey has taught them to be cooperative with other Muslim denominations.
Originally a graduate-level thesis, the book turns to the Alavis’ views and attitudes towards the Holy Quran and the Shii trends of Islamic religious scholarship, particularly their views of the Holy Quran and ijtihad, the high level of independent and principled reasoning in religious affairs. As Alavis have long adopted some mystical attitudes toward the Islamic religion and Quran-oriented interpretation of Islamic rulings, the book invites the reader to short assessments of Alavi interpretations of Islamic sources of religious scholarship. The book also deals with certain problematic aspects of Alavis’ attitudes towards the Holy Quran and other sources of Islamic teachings. This is done in comparison with Shii trends of Islamic scholarship.